فیتواستروژن‌ها یا همان استروژن‌های گیاهی که در بعضی از مواد غذایی وجود دارند، همواره مورد بحث بسیاری از افراد و متخصصان تغذیه بوده‌اند. درحالی که گروهی از افراد شدیدا با مصرف فیتواستروژن‌ها مخالف هستند، اما گروهی دیگر استفاده از آن‌ها را برای پیشگیری از ابتلا به بعضی از انواع سرطان‌ها مفید می‌دانند. از این‌رو، در سفره سالم این شماره گفت‌وگویی با دکتر میترا زراتی، متخصص تغذیه، ترتیب داده‌ایم تا با واقعیت‌های مصرف استروژن‌های گیاهی آشنا شویم. ابتدا تعریف دقیقی از فیتواستروژن‌ها برای ما ارائه می‌دهید؟ اصطلاح فیتواستروژن از دو واژه دیگر، یعنی فیت به معنای گیاه و استروژن به معنای همان هورمون زنانه استروژن، تشکیل شده است. درواقع، استروژن‌های گیاهی با نام علمی فیتواستروژن خوانده می‌شوند. فیتواستروژن‌ها تنها در منابع غذایی گیاهی یافت می‌شوند و ما هیچ فرآورده حیوانی حاوی فیتواستروژن را نداریم.
آیا تاثیر فیتواستروژن‌ها در بدن به اندازه هورمون استروژن است یا نه؟ فیتواستروژن‌ها به دلیل این‌که از نظر ساختاری شبیه به هورمون طبیعی استروژن در بدن هستند، می‌توانند اثراتی نزدیک به این هورمون در بدن داشته باشند. این در حالی است که اثرات برجای‌مانده از فیتواستروژن‌ها در بدن، هرگز به شدت تاثیر خود هورمون استروژن موجود در بدن نیست. از طرف دیگر، بد نیست بدانیم با این‌که استروژن یک هورمون جنسی زنانه است، اما می‌تواند در بدن مردان هم وجود داشته باشد. مهم‌ترین منابع غذایی حاوی فیتواستروژن‌ها کدام هستند؟ فیتواستروژن‌ها در محصولاتی مانند سویا، دانه چیا، روغن سویا، دانه کنجد، روغن کنجد، بذر کتان، زیره، عدس، هویج و رازیانه یافت می‌شوند. البته میزان فیتواستروژن موجود در هویج و عدس، کمتر از سایر موارد است. آیا درست است که می‌گویند هرچه وزن خانم‌ها بالاتر باشد، میزان استروژن موجود در بدن آنان هم بیشتر خواهد بود؟ بله؛ از آن‌جایی که استروژن از بافت چربی ترشح می‌شود، پس خانم‌هایی که دارای وزن بالاتر و توده چربی بیشتری در بدن‌شان هستند، سطح بالاتری از استروژن را هم در بدن خود دارند. اصلا به دلیل همین ترشح استروژن از بافت چربی است که ما شاهد وجود این هورمون زنانه در بدن مردان هم هستیم.
آیا افزایش سطح استروژن در بدن، مفید است یا نه؟ این سوال برای بعضی از افراد پیش می‌آید که آیا مصرف خوراکی‌های حاوی فیتواستروژن که می‌توانند سطح استروژن را در بدن افزایش بدهند، مفید است یا نه. بهتر است بدانید که وجود استروژن تا یک حد ایده‌آلی در بدن مناسب است، زیرا یکی از کارهای مهمی که این هورمون زنانه و فیتواستروژن‌ها در بدن انجام می‌دهند، این است که مانع از برداشت کلسیم از استخوان‌ها و درنتیجه پیشگیری از ابتلا به پوکی استخوان می‌شوند. به همین دلیل هم معمولا مصرف فیتواستروژن‌ها یا گاهی مکمل‌های حاوی استروژن برای خانم‌های یائسه که سطح هورمون جنسی زنانه در بدن آنان پایین آمده است، تجویز می‌شود تا خطر ابتلا به پوکی استخوان در این گروه از افراد پایین بیاید.
یعنی مصرف فیتواستروژن‌ها فقط مانع از پوکی استخوان در خانم‌های یائسه می‌شود؟ خیر؛ دلیل دیگری که مصرف فیتواستروژن‌ها را برای خانم‌های یائسه حائز اهمیت می‌کند، این است که این ترکیبات می‌توانند تاثیر مثبتی بر کاهش سایر علائم یائسگی مانند گُرگرفتگی که بسیاری از خانم‌های یائسه را آزار می‌دهد، داشته باشند.
غیر از خانم‌های یائسه، مصرف فیتواستروژن‌ها به کدام گروه از افراد توصیه می‌شود؟ بهتر است افرادی که در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند، با نظر پزشک معالج خودشان مصرف فیتواستروژن‌ها یا مکمل‌های حاوی استروژن را در برنامه روزانه خود داشته باشند. برای مثال، افرادی که کاهش وزن شدید را تجربه کرده‌اند، زمینه مناسب برای ابتلا به پوکی استخوان را دارند و درنتیجه می‌توانند با نظر پزشک مصرف ترکیبات نام‌برده را در دستور کار خودشان قرار دهند. مصرف فیتواستروژن‌ها یا مکمل‌های حاوی استروژن برای کدام گروه از افراد ممنوع است؟
درباره ممنوعیت‌های مصرف فیتواستروژن‌ها همواره بحث‌های فراوانی وجود داشته است. با این حال، نتایج بیشتر تحقیقات نشان می‌دهند که بعضی از انواع سرطان‌ها وابسته به هورمون استروژن هستند؛ یعنی اگر سطح استروژن در بدن بعضی از افراد بالا برود، شانس ابتلا به سرطان‌هایی مانند سرطان پستان، سرطان پروستات و سرطان تخمدان هم در این افراد افزایش می‌یابد. از این‌رو، افرادی که دارای کیست‌های خوش‌خیم پستان یا رحم هستند یا افرادی که در خانواده درجه اول خود سابقه ابتلا به سرطان پروستات، سرطان پستان و سرطان تخمدان را داشته‌اند، باید در مصرف منابع حاوی فیتواستروژن‌ها شدیدا احتیاط کنند و این گیاهان هورمونی را چندان وارد رژیم غذایی خودشان نکنند.
پس چرا در بعضی از منابع، از فواید مصرف فیتواستروژن‌ها برای پیشگیری از ابتلا به بعضی از سرطان‌ها مانند همین سرطان پستان نام برده شده است؟ ببینید، واقعیت این است که فیتواستروژن‌ها در صورتی می‌توانند باعث بروز یا تشدید تومورهای سرطانی بشوند که شما یا کیست‌های خوش‌خیمی در پستان، تخمدان یا پروستات داشته باشید، یا سابقه ابتلا به این بیماری در پروند پزشکی‌تان وجود داشته باشد و یا یکی از افراد درجه اول خانواده شما، مبتلا به این سرطان‌ها باشد. این درحالی است که اگر شما هیچ کدام از شرایط نام‌برده را نداشته باشید، مصرف فیتواستروژن‌ها نه‌تنها ضرری برای‌تان ندارد، بلکه می‌تواند مفید هم باشد. به عبارت ساده‌تر، اگر بیماری سرطان شما درمان شده باشد، ما مصرف فیتواستروژن‌ها را اصلا به شما توصیه نمی‌کنیم.
افرادی که مجاز به استفاده از منابع غذایی حاوی فیتواستروژن هستند، باید محدودیتی برای این کار در نظر بگیرند؟ از آن‌جایی که میزان استروژن‌های گیاهی موجود در مواد غذایی خیلی زیاد نیست و تاثیر استروژن‌های گیاهی در بدن هم مانند تاثیر هورمون استروژن معمولی نیست، بنابراین محدودیت مصرف چندانی برای افراد سالم در مورد استفاده از منابع غذایی حاوی فیتواستروژن‌ها وجود ندارد. حتی بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که از دوران کودکی، خوراکی‌هایی مانند سویا، کنجد یا سایر منابع فیتواستروژن‌ها را به‌طور منظم مصرف می‌کرده‌اند، شانس ابتلا به سرطان پستان در بزرگسالی آن‌ها کمتر بوده است.
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
